می‌توان گفت بیشتر کسب و کارهای کشور ایران درگیر پرداخت مالیات مستقیم هستند. برای مثال تاجران و واردکنندگان بزرگ باید مالیات بر درآمد بپردازند. البته نه تنها تاجران بلکه مالکانی که ملک یا ساختمان خود را اجاره می‌دهند نیز موظف به پرداخت مالیات خواهند بود. مالیات در کشور ایران پیچیدگی‌های زیادی دارد. بنابراین باید با قانون مالیات مستقیم آشنا باشید.
بیشتر کسب و کارها سالانه باید گزارشی از درآمد و سود خود در اختیار سازمان امور مالیاتی کشور بگذارند. به این گزارشات سالانه، اظهارنامه مالیاتی گفته می‌شود. در واقع براساس اظهارنامه‌های بارگزاری‌شده در سامانه امور مالیاتی کشور، مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات تعیین می‌کنند. در این راهنما گروه بین‌المللی میثم 5 باب قوانین مالیات مستقیم کشور ایران را برای شما شرح می‌دهد.
باب اول قانون مالیات مستقیم
قانون مالیات مستقیم به شکلی طراحی شده است که کسب وکارها یا اشخاص حقیقی و حقوقی در دسته‌بندی‌های مشخصی قرار گیرند. باب اول این قانون دارای 2 ماده است. ماده مربوط به افرادی که باید مالیات بپردازند و ماده مربوط به افرادی که از پرداخت این مالیات معاف هستند.
پرداخت‌کنندگان مالیات مستقیم
- اشخاص حقیقی و حقوقی که مالک اموال یا املاک هستند
- ایرانیانی که از خارج ایران درآمد کسب می‌کنند
- ایرانیانی که در خارج از ایران زندگی می‌کنند اما در کشور ایران درآمد دارند
معافیت از پرداخت مالیات مستقیم
- تمامی ارگان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها
- سازمان‌ها یا مکان‌هایی که دولت تامین‌کننده بودجه آنها است
- دهیاری‌ها و شهرداری‌ها
باب دوم قانون مالیات مستقیم
باب دوم قانون مالیات مستقیم به طور تقریبی از باب اول پیچیده‌تر است. این باب، مالیات سالانه املاک، مالیات بر اراضی بایر، مالیات بر ارث، و حق تمبر را شامل می‌شود. در نظر داشته باشید هر یک از این موضوعات به دسته‌های جداگانه‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند که قصد داریم در ادامه بعضی از این موارد را به طور خلاصه شرح دهیم:
قانون مالیات مستقیم مربوط به دارائی و ارث
این قوانین مربوط به ارث و اموال فرد متوفی است. در صورتی که فردی فوت کند اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی، و اوراق بهادار او به عنوان داراییش مشمول پرداخت مالیات خواهد بود. برای مثال اگر پدر بزرگ شما فوت کند و در یک کارخانه سهم داشته باشد، سود حاصل از سهم او نیز شامل مالیات می‌شود.
در واقع قبل از تقسیم ارث حدود 3 درصد از سود حاصل از دارایی پدربزرگ شما متعلق به دولت است. در ضمن سایر اموال و حقوق مالی فرد متوفی نیز قبل از اینکه به وارثان تحویل داده شود، باید بررسی گردد. از تمامی دارایی‌های فرد متوفی باید مبلغی به عنوان مالیات پرداخته شود. شاید برایتان سوال شود که آیا به ماشین فرد متوفی نیز مالیات می‌خورد؟
برای پاسخ به این پرسش باید گفت بله، تمامی وسایل نقلیه چه ماشین، موتور، کشتی، و غیره تمامی این وسایل نیز مشمول مالیات خواهند بود. حتی خانه فرد متوفی نیز مشمول این نوع مالیات است. در صورتی که پدر بزرگ شما در خارج ایران زندگی کند اما درون ایران اموال و املاک داشته باشد، بعد از فوت او، دولت می‌تواند مبلغی را به عنوان مالیات این دارایی‌ها کسب کند.
قانون مالیات مستقیم مربوط به حق تمبر
آیا با اصطلاح مالیاتی حق تمبر آشنایی دارید؟ در نرم‌افزارهای مالیاتی حق تمبر یکی از شاخه‌های مالیات بر دارایی محسوب می‌شود. به خاطر داشته باشید حق تمبر هم جزء مالیات‌های مستقیم است و هم در لیست مالیات‌های غیر مستقیم قرار می‌گیرد. حق تمبر را می‌توان برای ابطال و واریز وجه استفاده کرد.
یکی قوانینی که در مورد این اصطلاح مالیاتی وجود دارد مربوط به پرداخت 20 تومان در ازای چاپ هر برگ چک است. در واقع این مبلغ را بانک به خاطر چاپ برگه‌های چک دریافت می‌کند. به عبارت دیگر این 20 تومان حق تمبر بانک محسوب می‌شود. در بعضی موارد بانک‌ها برای حق تمبر مابه‌التفاوت نیز دریافت می‌کنند.
در گذشته حق تمبر 2 ریال بود و در حال حاضر این مبلغ به 20 تومان رسیده است. بنابراین دولت برای صدور چک‌ها، سفته‌ها، و البته بارنامه مابه‌التفاوت این حق تمبر را خواستار شد. با توجه به شرایط فعلی ابهامات زیادی در مورد دریافت حق تمبر وجود دارد که در باب دوم قانون مالیات مستقیم به طور مفصل به این موضوع اشاره شده است.
باب سوم قانون مالیات
باب سوم قانون مالیات مستقیم به مالیات بر درآمد اشاره دارد. در نظر داشته باشید این باب به 7 فصل جداگانه تقسیم می‌شود. البته در این راهنما سعی داریم اصلی‌ترین و پرکاربردترین فصول را به طور خلاصه برای شما شرح دهیم:
قانون مالیات مربوط به املاک
اشخاص حقیقی یا حقوقی که در کشور ایران دارای ملک هستند باید به ازای ارزش ملک خود مبلغ مشخصی مالیات بپردازند. قانون مالیات مستقیم مربوط به املاک از سال 1368 به صورت جدی به اجرا درآمده است. در صورت خرید و فروش یا اجاره ملک صاحبان موظف به پرداخت مالیات هستند.
اطلاعات مربوط به مالکان از طریق دفاتر اسناد رسمی در اختیار دولت قرار می‌گیرد. بنابراین شرح کاملی از دارایی‌های افراد در دستان دولت قرار دارد. این افراد از طریق سامانه امور مالیاتی کشور می‌توانند برای پرداخت مبلغ بدهی خود به دولت اقدام کنند.
قانون مالیات مربوط به کشاورزی
این قانون بیشتر به موضوع معافیت‌ها اشاره دارد. در واقع بر اساس این قانون درآمد حاصل از بعضی از مشاغل مربوط به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری، پرورش زنبورعسل، صیادی یا ماهیگیری، احیای مراتع و جنگل‌ها، و نخیلات از پرداخت مالیات مستقیم معاف است. البته چند مورد دیگر نیز شامل این گروه معافیتی می‌شود.
در صورتی که فعالیت‌های کشاورزی یا دامپروری یک گروه شغلی به تداوم امورات کشور کمک کند و همچنین ادامه فعالیت آنها ضروری باشد، دولت از دریافت مالیات می‌گذرد. پرورش ماهی و باغ‌داری نیز جزء گروه‌های معاف از مالیات محسوب می‌شوند.
قانون مالیات مربوط به درآمد
همان‌طور که از نام این بخش مشخص است، این نوع از مالیات به درآمد و حقوق اشخاص حقیقی اشاره دارد. شخص حقیقی موظف به پرداخت مبلغی مشخص از درآمد خود خواهد بود. به طور کلی به مالیاتی که از طریق اشتغال کسب می‌شود مالیات بر درآمد می‌گویند. این بخش نیز شامل معافیت‌هایی است.
ناگفته نماند تنها اشخاص حقیقی موظف به پرداخت مالیات مستقیم نیستند، بلکه اشخاص حقوقی نیز باید این مالیات را بپردازند. سازمان‌های مشخصی که در اختیار و تحت نظارت اشخاص حقیقی قرار دارند نیز باید برحسب سرمایه و درآمد خود مبلغ مشخصی مالیات بپردازند.
برای مثال مجتمع‌های بزرگ تجاری یا قالی‌بافی‌ها جزء اشخاص حقوقی هستند و تحت کنترل اشخاص حقیقی قرار دارند بنابراین باید مالیات مستقیم خود را بپردازند. در ضمن افرادی که به خرید و فروش کالا و محصولات مشغول هستند نیز باید به ازای فروش کالا و سود حاصل از آن مبلغی را به عنوان مالیات به دولت تحویل دهند.
قانون مالیات مربوط به درآمد مشاغل اشخاص حقوقی
شرکت‌ها و ارگان‌هایی که در ایران یا خارج از ایران به درآمد رسیده‌اند باید این نوع مالیات را بپردازند. البته این شرکت‌ها در راستای بررسی وضعیت معافیت از مالیات مورد تحقیق قرار می‌گیرند. در صورتی که هیچ معافیت یا تخفیفی برای آنها در نظر گرفته نشده باشد؛ بعد از کسر معافیت‌های اعلامی باید مالیات مستقیم بپردازند.
اشخاص حقوقی خارجی که در کشور ایران مستقر هستند و البته اشخاص حقوقی ایرانی که در خارج از کشور درآمد دارند؛ هر دو مشمول پرداخت مالیات خواهند بود. در صورتی که این اشخاص در ایران شعبه یا نماینده دارند، آن فرد موظف به پرداخت مالیات است. فراموش نکنید به ازای افزایش درآمد، مالیات دریافتی نیز توسعه می‌یابد.
قانون مالیات مربوط به درآمد اتفاقی
از نام این نوع درآمد مشخص است؛ به درآمدی که بدون برنامه‌ریزی وارد زندگی فرد شود، درآمد اتفاقی گفته می‌شود. دولت ایران در ازای این درآمد اتفاقی نیز درخواست دریافت مالیات دارد. فرقی ندارد این درآمد اتفاقی به صورت نقدی یا غیر نقدی به فرد ارائه شود. در ضمن اشخاص حقیقی و حقوقی هر دو موظف به پرداخت مالیات بر درآمد اتفاقی هستند.
در صورتی که مبلغی به عنوان جایزه یا پاداش به صورت بلاعوض در اختیار یک فرد قرار بگیرد، دولت از این مبلغ درخواست مالیات خواهد داشت. مبلغ این مالیات نیز از 100 درصد درآمد اتفاقی محاسبه می‌شود. برای مثال اگر این درآمد اتفاقی یک ملک باشد، دولت با توجه به ارزش روز آن ملک مبلغی برای مالیات در نظر می‌گیرد.
باب چهارم قانون مالیات مستقیم
این باب بیشتر مربوط به مقررات مختلف و کلی کسب مالیات خواهد بود. همچنین در این باب به انواع معافیت‌ها، هزینه‌های پرداختی قابل‌قبول، ضرایب مالیاتی، مقررات عمومی، وظایف پرداخت‌کنندگان مالیات، تشویقات یا جرائم مالیاتی، و البته وصول مالیات اشاره دارند. در ادامه مقررات عمومی و البته معافیت‌های مالیاتی را بررسی می‌کنیم:
قانون مالیات مربوط به معافیت‌ها
معافیت‌های مالیاتی از قدیم مورد استقبال افراد زیادی قرار دارد. بنابراین سعی می‌کنیم این موضوع را برای شما شرح دهیم. بعضی از مشاغل و کسب و کارها با توجه به نوع درآمدی که دارند از پرداخت مالیات معاف هستند. برای مثال سازمان‌هایی که فعالیت تولیدی یا معدنی دارند نیازی به پرداخت مالیات نخواهند داشت.
برای پیاده‌سازی این معافیت باید معدن یا کارخانه تولیدی، از وزارت مورد نظر خود گواهی استخراج یا تولید را دریافت کرده باشد. در ادامه باید گفت درآمد حاصل از خدمات بیمارستانی، هتل‌ها، و مراکز اقامتی یا گردشگری نیز معاف از مالیات خواهند بود. در واقع از زمان بهره‌برداری هر یک از این ارگان‌ها تا مدت 10 سال نیاز نیست که مالیات بپردازند.
قانون مالیات مربوط به مقررات عمومی
در این بخش به مقررات عمومی اشاره می‌کنیم زیرا این مقررات برای تمامی افراد مناسب است. فرقی ندارد شما جزء اشخاص حقیقی، حقوقی، یا حتی دارای معافیت‌های مالیاتی باشید؛ به هر حال مقررات عمومی سازمان امور مالیاتی کشور برای شما مناسب است. آیا می‌دانید سال مالیاتی چیست؟ این سال از اول فروردین شروع می‌شود و تا پایان اسفند همان سال ادامه دارد.
بنابراین پرداخت‌کنندگان مالیات باید براساس درآمد این یک سال خود اظهارنامه مالیاتی صادر کنند. در صورتی که اطلاعات آنها در مورد سال مالیاتی کنونی صحیح نباشد، طبق آخرین اطلاعات اساسنامه، مالیات آنها حساب می‌شود. در این یک سال مالیاتی افراد موظف به محاسبه سود، زیان، و سایر درآمدها خواهند بود. هنگام سر رسید پرداخت مالیات، افراد باید مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات سالانه به دولت بپردازند.
باب پنجم قانون مالیات مستقیم
باب پنجم که آخرین باب قانون مالیات مستقیم محسوب می‌شود به سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی کشور اشاره دارد. این باب از 6 فصل تشکیل شده است.
- مراجع تشخیص مالیات و وظایف و اختیارات آنها
- رسیدگی به امورات
- مرجع حل اختلاف مالیاتی
- شورای عالی مالیاتی و وظایف و اختیارات آنها
- هیات عالی انتظامی مالیاتی و وظایف و اختیارات آنها
- دادستانی انتظامی مالیاتی و وظایف و اختیارات آن
قانون مالیات مربوط به مرجع حل اختلاف مالیاتی
مراجع حل اختلافات مالیاتی به طور معمول از سه نفر تشکیل می‌شود:
- نماینده سازمان امور مالیاتی کشور
- یک قاضی. این فرد قاضی هم می‌تواند شاغل و هم بازنشسته باشد
- نماینده اتاق بازرگانی، صنایع، و معادن جمهوری اسلامی
جلسات حل اختلاف مالیاتی با حضور این 3 نفر به طور رسمی برگزار می‌شود. در پایان با توجه به اکثریت آرا، رای نهایی صادر می‌گردد. توجه داشته باشید این رای اکثریت لازم‌الاجرا خواهد بود اما رای و نظر اقلیت نیز در متن یادداشت می‌شود. مسئول اصلی این گونه جلسات، سازمان امور مالیاتی کشور است.
فراموش نکنید، هیات حاضر در این جلسه حل اختلاف مالیاتی دستمزد نیز دریافت می‌کنند. حق‌الزحمه آنها به تایید و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی کشور می‌رسد. در ادامه این حق‌الزحمه از بودجه سازمان، پرداخت می‌شود. لازم به ذکر است در دهه‌های اخیر برای حق‌الزحمه حاضران در جلسه حل اختلاف مالیاتی اصلاحیه‌های زیادی در نظر گرفته‌اند.
اگر در مورد قوانین مربوط به مالیات مستقیم کسب و کار خود سوالی دارید، خوشحال می‌شویم پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید.
